แม้จะมีการตกลงหยุดยิงโดยไม่มีเงื่อนไขหลังเที่ยงคืนของวันที่ 29 กรกฎาคมที่ผ่านมา แต่สถานการณ์ชายแดนไทย-กัมพูชายังคงตึงเครียด และส่งผลต่อความสัมพันธ์ระหว่างประเทศอย่างมีนัยสำคัญ

ปัจจุบัน ไทยและกัมพูชามีกลไกความร่วมมือเพื่อจัดการปัญหาชายแดนอยู่ 3 ระดับหลัก ซึ่งทำหน้าที่ต่างกันทั้งในเชิงเทคนิค กฎหมาย และการทหาร

1. JBC: คณะกรรมาธิการเขตแดนร่วมไทย-กัมพูชาJBC หรือ Joint Boundary Commission คือกลไกความร่วมมือทางเทคนิคและกฎหมายระหว่างประเทศ ซึ่งจัดตั้งขึ้นตามบันทึกความเข้าใจ (MOU) ปี 2543 เพื่อสำรวจและจัดทำหลักเขตแดนทางบกให้เป็นไปตามสนธิสัญญาระหว่างไทยกับฝรั่งเศส

ปัจจุบันมี นายประศาสน์ ประศาสน์วีระชัย และ นายลำ เชีย ทำหน้าที่ประธานร่วม โดย JBC เป็นเวทีหารือเชิงลึกด้านเขตแดน และเคยมีบทบาทสำคัญในการผลักดันโครงการสร้างสะพานมิตรภาพไทย-กัมพูชาที่ อ.อรัญประเทศ จ.สระแก้ว

2. GBC: คณะกรรมการชายแดนทั่วไปGBC หรือ General Border Committee เป็นกลไกหารือระดับสูงด้านความมั่นคง มีรัฐมนตรีว่าการกระทรวงกลาโหมของทั้งสองประเทศเป็นประธานร่วม ใช้เจรจาวางแนวทางและมาตรการรักษาความสงบเรียบร้อยชายแดน การประชุมจัดขึ้นทุกปีโดยหมุนเวียนกันเป็นเจ้าภาพ ล่าสุดไทยเป็นเจ้าภาพในครั้งที่ 17 เมื่อ 1 พฤษภาคม 2568

3. RBC: คณะกรรมการชายแดนภูมิภาค
RBC หรือ Regional Border Committee เป็นกลไกหารือระดับพื้นที่ โดยมีแม่ทัพภาคของแต่ละฝ่ายเป็นประธานร่วม ใช้พูดคุยและบริหารจัดการสถานการณ์ภาคสนามอย่างใกล้ชิด แบ่งออกเป็น 3 ส่วนตามพื้นที่รับผิดชอบของกองทัพภาค

ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ: กองทัพภาค 2 กับภูมิภาคทหารที่ 4 ของกัมพูชา

ภาคตะวันออก: กองทัพภาค 1 กับภูมิภาคทหารที่ 5

ภาคตะวันออกตอนล่าง: กองบัญชาการป้องกันชายแดนจันทบุรี-ตราด กับภูมิภาคทหารที่ 3

แต่ละส่วนมีการประชุมอย่างน้อยปีละ 2 ครั้ง หมุนเวียนกันเป็นเจ้าภาพ โดยการหารือมักเน้นการบริหารพื้นที่แนวชายแดนอย่างต่อเนื่องและป้องกันการปะทะซ้ำ

กลไก JBC GBC และ RBC เป็นเครื่องมือที่สำคัญในการเปิดพื้นที่เจรจา เพื่อป้องกันความขัดแย้งลุกลาม และลดความเข้าใจผิดระหว่างกองกำลังชายแดนของทั้งสองประเทศ สิ่งสำคัญถัดไปคือการเดินหน้าปฏิบัติตามข้อตกลงเหล่านี้อย่างจริงจัง เพื่อเปลี่ยนวิกฤตให้กลายเป็นโอกาสฟื้นฟูความสัมพันธ์ในระดับภูมิภาค