จากกรณีปัญหาแม่น้ำกกมีความขุ่นผิดปกติ กรมควบคุมมลพิษ (คพ.) กระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม ได้ดำเนินการเก็บตัวอย่างตะกอนดิน ครั้งที่ 1 เมื่อวันที่ 19 - 24 มีนาคม 2568 และวันที่ 9 เมษายน 2568 ครั้งที่ 2 เมื่อวันที่ 21 - 24 เมษายน 2568 และวันที่ 29 เมษายน - 2 พฤษภาคม 2568 สรุปผลการตรวจวิเคราะห์ตะกอนดิน จากการเก็บตัวอย่าง ครั้งที่ 1 - 2 ดังนี้

1. แม่น้ำกก (KK01-KK15)

โลหะหนัก

สารหนู พบเกือบทุกจุดตรวจวัด โดยจุดที่พบสารหนูเกินระดับมาตรฐานที่ไม่ปลอดภัยต่อสัตว์หน้าดิน และถ้าชาวบ้านบริโภคปลาเป็นจำนวนมากและเป็นประจำ อาจเป็นอันตรายต่อสุขภาพอนามัย ได้แก่ ลำน้ำกกตั้งแต่ชายแดนไทย - พม่า ต.ท่าตอน อ.แม่อาย จ.เชียงใหม่ (KK01) สะพานสองดินแดนบ้านแม่สลัก (KK03) บ้านจะเด้อ (KK04) และสะพานเฉลิมพระเกียรติ 1 อ.เมือง จ.เชียงราย (KK09) ทั้งนี้ บริเวณสะพานโยนกนาคนคร อ.เมือง จ.เชียงราย (KK12) และ ต.บ้านแซว อ.เชียงแสน จ.เชียงราย (KK15) มีค่าต่ำกว่ามาตรฐานฯ

ตะกั่ว พบค่าสูงเกินระดับมาตรฐานเพื่อปกป้องสัตว์หน้าดิน แต่ไม่ส่งผลกระทบต่อสุขภาพมนุษย์ ได้แก่ บริเวณสะพานสองดินแดนแม่สลัก ต.ท่าตอน (KK03) บริเวณ อ.แม่อาย จ.เชียงใหม่ และบ้านจะเด้อ ต.ดอยฮาง และสะพานเฉลิมพระเกียรติ 1 อ.เมือง จ.เชียงราย

โลหะหนักอื่นๆ พบค่าเกินระดับมาตรฐานเพื่อปกป้องสัตว์หน้าดิน แต่ไม่ส่งผลกระทบต่อสุขภาพมนุษย์ ในบางจุดตรวจวัด ได้แก่ นิกเกิล ทองแดง โครเมียม

2. ลำน้ำสาขา

แม่น้ำฝาง (FA01) พบค่านิกเกิล สารหนู และโครเมียม เกินระดับมาตรฐานเพื่อปกป้องสัตว์หน้าดิน แต่ไม่ส่งผลกระทบต่อสุขภาพมนุษย์

แม่น้ำกรณ์ (KO01) พบค่านิกเกิล ทองแดง สารหนู และโครเมียม เกินระดับมาตรฐานเพื่อปกป้องสัตว์หน้าดิน แต่ไม่ส่งผลกระทบต่อสุขภาพมนุษย์

แม่น้ำลาว (LA01) พบค่านิกเกิล สารหนู และโครเมียม เกินระดับมาตรฐานเพื่อปกป้องสัตว์หน้าดิน แต่ไม่ส่งผลกระทบต่อสุขภาพมนุษย์

แม่น้ำสรวย (SU01) พบค่านิกเกิล และโครเมียม เกินระดับมาตรฐานเพื่อปกป้องสัตว์หน้าดิน แต่ไม่ส่งผลกระทบต่อสุขภาพมนุษย์

3 แม่น้ำสาย

(SA01-SA03) อยู่ระหว่างการเก็บตัวอย่างรอบเดือนพฤษภาคม 2568

4 .แม่น้ำโขง

NK01 - NK02) พบค่าสารหนูเกินระดับมาตรฐานเพื่อปกป้องสัตว์หน้าดิน แต่ไม่ส่งผลกระทบต่อสุขภาพมนุษย์

จากการวิเคราะห์ข้อมูล 1. ผลการตรวจวัดตะกอนดินบริเวณที่ติดกับพรมแดนของเมียนมาในแม่น้ำกก พบโลหะหนัก สารหนูมีค่าสูงเกินมาตรฐานฯ เกือบทุกจุดตรวจวัด และมีค่าสูงเกินระดับมาตรฐานที่ไม่ปลอดภัยต่อสัตว์หน้าดินบริเวณสะพานเฉลิมพระเกียรติ 1 ต.รอบเวียง อ.เมือง จ.เชียงราย ซึ่งหลังจากน้ำไหลผ่านฝายเชียงรายซึ่งตั้งอยู่บริเวณ ต.รอบเวียง อ.เมือง จ.เชียงราย สารหนูมีค่าเป็นไปตามมาตรฐานฯ

และมีค่าเกินมาตรฐานเพื่อปกป้องสัตว์หน้าดินบริเวณ ต.ท่าข้าวเปลือก อ.แม่จัน และจุดบรรจบแม่น้ำกกและแม่น้ำโขงมีค่าเป็นไปตามมาตรฐานฯ แสดงให้เห็นว่าหลังจากที่กระแสน้ำมีการลดความเร็วและผ่านฝายจะทำให้อนุภาคหรือสารแขวนลอยมีอัตราการตกตะกอนเพิ่มมากขึ้น ทำให้ตะกอนที่ปนเปื้อนสารหนูหรือโลหะหนักหลุดรอดผ่านกระแสน้ำมีจำนวนลดน้อยลง

ทั้งนี้ คพ. อยู่ระหว่างวิเคราะห์โครงสร้างหรือรูปแบบของสารหนูที่พบในแม่น้ำ เพื่อเป็นข้อมูลประกอบในการหาแนวทางหรือวิธีการในการจัดการปัญหาสารปนเปื้อนเกินค่ามาตรฐานฯ ต่อไป

2. ผลการตรวจวัดตะกอนดินในแม่น้ำโขงบริเวณก่อนและหลังจุดบรรจบระหว่างแม่น้ำกกและแม่น้ำโขง อ.เชียงแสน จ.เชียงราย พบสารหนูมีค่าสูงเกินระดับมาตรฐานที่ไม่ปลอดภัยต่อสัตว์หน้าดิน แต่ไม่ส่งผลกระทบต่อสุขภาพมนุษย์ สันนิษฐานว่าปนเปื้อนมาจากแม่น้ำสายเช่นเดียวกับค่าสารหนูที่ตรวจพบในน้ำบริเวณเดียวกัน ที่ได้รับผลกระทบมาจากแม่น้ำสายที่มาบรรจบกับแม่น้ำรวกและไหลลงแม่น้ำโขง

3. บริเวณที่สารหนูและโลหะหนักอื่นๆ เกินระดับมาตรฐานที่ไม่ปลอดภัยต่อสัตว์หน้าดิน และถ้าชาวบ้านบริโภคปลาเป็นจำนวนมากและเป็นประจำ อาจเป็นอันตรายต่อสุขภาพอนามัย

เนื่องจากผลการตรวจวัดคุณภาพตะกอนดินในแม่น้ำเพิ่งดำเนินการ 2 ครั้ง และยังไม่เคยมีข้อมูลพื้นฐานเดิมของค่าโลหะหนักในตะกอนดิน จึงยังไม่สามารถสรุปแนวโน้มของการปนเปื้อนโลหะหนักในแม่น้ำกกและลำน้ำสาขา แม่น้ำสาย และแม่น้ำโขง กรมควบคุมมลพิษจะได้ติดตามคุณภาพตะกอนดินในแม่น้ำเป็นระยะต่อไป